Arşiv Okumalarında Arabî Ayların Kısaltmaları ve Genel Bilgiler

Osmanlıcada Arabi aylar için ve genellikle de resmi metinlerde kullanılan kısaltmalar şöyledir: 

Muharrem: م (M.)
Safer: ص (S.)
Rabiu'l-evvel: را (RA.)
Rabiu'l-ahir: ر (R.)
Cemaziye'l-evvel: جا (CA.)
Cemaziye'l-ahir: ج (C.)
Receb: ب (B.)
Şa'ban : ش (Ş.)
Ramazan: ن (N.)
Şevval: ل (L.)
Zilkade: ذا (ZA.)
Zilhicce: ذ (Z.)

Not: Tarihlerde hicri aylar gerek uzun yazılırken kısa kodlarla yazılırken nokta kullanılmaz.

Arşiv okumalarında Rumi aylarda kısaltma kullanılmaz. Sadece Hicri aylar için kullanılır. Bazı ayların ilk harfi (Muharrem, Safer Şaban) kod olarak alınırken bazılarının son harfi (Receb,  Ramazan,  Şevval) )kod olarak kullanılmıştır. İki kelimeden oluşan ayların önce gelen ay, birinci ve ikinci kelimelerin ilk harfini almıştır (Rabiu'l-evvel,  Cemaziye'l-evvel, Zilka'de). Geri kalan aylar da ilk harfi kod olarak kullanılmıştır (Rabiu'l-ahir,  Cemaziye'l-ahir,  Zilhicce).

Ayrıca hicri ayların ilk günü için GURRE ve son günü için SELH ifadesi kullanılır.
Ayın son günü niçin GAYET,  NİHAYET kelimelerinin de kullanıldığını yer yer görmekteyiz.
Hicri aylarda ayın ilk on günü için EVAİL, ikinci on gün için EVASIT ve son on gün için de EVAHİR ifadelerinin kullanıldığını görüyoruz.

Tarihlerde tarihin solunda yazan dikey uzun çizgi "fi" ifadesidir. Fi bazı metinlerde açık şekilde yazılırken bir çoğunda uzun bir elif şeklinde yazılmaktadır. Yıl yazılan kısmın altındaki yatay çizgi "sene" demektir.
Arşiv belgelerinde genelde iki basamaklı yıllar hicri 13. asır için kullanılmıştır. Mesela;
Fi 15 ramazan sene 45 tarihindeki 45 senesi hicri 1245'tir.

Zafer Şık
Arşiv Uzmanı